އިންސާނުންގެ ދިރިއުޅުމުގައި ދިމާވާ އުނދަގޫ ހާލަތްތަކަކީ ހަމައެކަނި އެކަމެއް ތަޖުރިބާކުރާ މީހަކަށް މެނުވީ އޭގެ ފުރިހަމަ އިހުސާސް ނުކުރެވޭނެ ކަންކަމެވެ. އުނދަގޫ ހާ ހާލަތްތަކާ ބައްދަލުވުމުން ކޮންމެ މީހެއްގެވެސް ދުލުކުރީ ބަހަކަށް ވަނީ "އަހަރެންނަށް އުފުލަންޖެހުނު ހާލަތު އެހެން މީހަކަށް އިހްސާސްވެސް ނުވާނެއެވެ." ތެދެކެވެ. ކަމެއްގެ ހަގީގަތް އެނގޭނީ އެކަމެއް ތަޖުރިބާ ކުރަންޖެހުނު މީހަކަށެވެ. ނަމަވެސް އެއްކަމެއް ތަޖުރިބާ ކުރާ ދެމީހަކަށްވެސް އެކަމުން ކުރުވާ އަސަރާއި ތަހައްމަލު ކުރެވޭ ވޭނާއި ކެކުޅުން ތަފާތުވެއެވެ. އެހެނީ ދެމީހަކު އެއްގޮތްނުވާނެ ފަދައިން ކޮންމެ މީހެއްހަކީވެސް ތަފާތު ދިރިއުޅުމެއް އުޅޭ މީހެކެވެ.
މަޝްހޫރު ދީނީ ޢިލްމުވެރިޔާ މުފްތީ މެންކް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. "އެއްވެސް މީހަކާ ދިމާލަށް ހިތްދަތިވާފަދަ ބަސްތައް ބޭނުން ނުކުރާށެވެ. މީހަކު ކުރިމަތިލާންޖެހިފައިވާ ދަތި ހާލަތަކާ ހެދި އެމީހަކާ ދިމާލަށް މަލާމާތްކޮށް ފުރައްސާރަ ނުކުރާށެވެ. އެއީ ތިބާއަށް ތަޖުރިބާ ނުކުރެވި، ތަޙައްމަލު ނުކުރެވިވާ ކަމެއްނަމަ، އެކަމާމެދު ޙުކުމް ނުކުރާށެވެ. އެހެނީ، އެފަދަ ކަމެއް ތިބާއަށް ދިމާވާ ހިނދު، ކުރިން ތިބާ އެހެން މީހުންގެ ކިބައިން ފާޑުކިޔާފައިވާ ހުރިހާ ސިފައެއް ތިބާގެ ކިބައިން ފެނިދާނެތީއެވެ!"
އަދި ހަމަ އެހެންމެ މިކަމުގައި ވިސްނަންވީ، ކޮންމެ ހިނިތުންވުމެއްގެ ނިވަލުގައިވާ ފޮރުވިފައިވާ މޫނެއްގެވެސް ވާހަކަތަކަކާއި، ތަޙައްމަލުކޮށްފައިވާ ވޭނަކާއި ކެކުޅުމެއް ވެދާނެކަމެވެ. މީހަކު ދަތި އުނދަގޫ ހާލަތަކުން ދަތުރުކުރަމުންދާތަން ތިބާ އަށް ފެނިއްޖެނަމަ، އެފަދަ ހާލަތެއް ތިބާއަށް ދިމާނުވިކަމަށްޓަކައި މާތް ﷲ އަށް ޝުކުރުވެރިވާށެވެ. އެމީހަކާ ދޭތެރޭ ޙުކުމްކުރުމަށް ނުވަތަ ފާޑުކިޔުމަށް ތިބާއަކީ އެކަށީގެންވާ މީހެއްކަމަށް ދުވަހަކުވެސް ނުދެކޭށެވެ. އެހެނީ ތިބާވެސް އެފަދަ ހާލަތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިއްޖެނަމަ، ތިބާ ފާޑުކިޔާ ހުރިހާ ކަމަކަށްވުރެ މާ ބޮޑަށް އެކަންކަމުގެ ތެރެއަށް ވެއްޓިދާނެތީއެވެ. ތިބާގެ ބަސްތަކުން އެހެން މީހަކަށް ކިހާ ފުން އަނިޔާއެއް ލިބިދާނެކަމެއް ތިބާއަކަށް ނޭނގޭނެއެވެ. އެހެންކަމުން އަހަރެމެންނަށް މަންފާއެއް ނުކުރާނެ އެއްޗެއް ބުނުމުގެ ބަދަލުގައި ހަނުހުރުން މާ ރަނގަޅެވެ. ﷲ އަހަރެމެންގެ ދޫ ރައްކާތެރިކޮށްދެއްވާށިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ޤިޔާމަތް ދުވަހުގައި އަހަރެމެންގެ ދޫ ބޭނުންކުރި ގޮތުގެ ހިސާބު ދޭންޖެހޭނެއެވެ.
އިންސާނެއްގެ ހަޔާތުގައި ވަރިއަކީވެސް މިފަދަ އުނދަގޫ ހާލަތެކެވެ. ނަމަވެސް ބައެއް މީހުންގެ ނަޒަރުގައި ވަރިއަކީ ބޮޑު ކުށެއްގެ ގޮތުގައި ދެކިވިފައިވުމެވެ. ތެދުފުޅެކެވެ. ވަރި އެއީ ކުށަކަށްވާ ހާލަތްތައްވެސް އާދެއެވެ. ނަމަވެސް މިކަމުގައި މައްސަލައަކަށްވަނީ ފޮނި އުއްމީދުތަކާއެކު ކުރެވޭ ކައިވެންޏެއްގެ ހުޅުކޮޅު ނިވުނަ ނުދީ ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި އިންސާނާގެ ހަމަ ބުއްދި ފިލާދާވަރުގެ ވޭނާ ކެކުޅުމާއި، ތަކުލީފުތައް ބަރުދާސް ކޮށްގެންވެސް އެހުޅުކޮޅުގެ އަލިކަން ފަނޑުވިޔަ ނުދީ ކުރިއަށް ގެންދިޔުމަށް އުނދަގޫވެގެން ވަރިއާ ހަމައަށްދާ މީހާއާއި ދިމާލަށްވެސް ބޮޑު ކުށެއް ކުރެވޭ މީހެއް ފަދައިން އިނގިލި ދިއްކޮށް ފާޑު ކިޔާ މަލާމަތްކޮށް ދެރަކުރެވޭތީއެވެ.
ނަމަވެސް، ވަރިއަކީ ދިރިއުޅުމެއްގެ ނިމުމެއް ނޫނެވެ. ޒަވާޖީ ޙަޔާތުގައި ދިމާވާ މައްސަލަތަކުގައި، ކައިވެނި ސަލާމަތްކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަކީ މުހިންމު ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް، ބައެއް ޙާލަތްތަކުގައި ވަރިވުމަކީ އެންމެ ރަނގަޅު ޙައްލު ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. މިސާލަކަށް: އަނިޔާ ތަޙައްމަލުކޮށް، އަމިއްލަ ނަފްސު ހަލާކުވާ ފަދަ ގެއްލުން ލިބޭ ކައިވެންޏެއްގައި ދެމިހުރުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ލާޒިމުކުރާ ކަމެއް ނޫނެވެ. އަދި ހަމަ އެފަދައިން ނުތަނަވަސް ކަމާއި، އަރާރުންވުންތަކުގެ ސަބަބުން ދަރިންނަށް ގެއްލުންވާފަދަ ގުޅުމެއްކަމުގައިވާ ކައިވެންޏަކީ ދެމަފިރިންގެ ޒިންމާ ވަކިވަކިން އުފުލުމަށްޓަކައި ވަރިވުން މާ ރަނގަޅު ކާވެންޏަކަށް ވެދާނެއެވެ.
މިކަމުގެ މުހިންމު ނުކުތާއަކީ، ވަރިއާ ހަމައަށް ދިއުމަށް މެދުވެރިވި ސަބަބުތަކާއި ޙާލަތްތައް އެންމެންނަކަށް ނޭނގޭނެކަމެވެ. ވަރިވި ސަބަބު ކުރުކޮށް ބުނެލެވުނު ކަމުގައިވިޔަސް، އެ ދެމަފިރިންގެ ދިރިއުޅުމުގެ އެންމެހައި ޙާލަތްތަކާއި ތަފްޞީލުތައް އެހެން މީހުންނަކަށް ނޭނގޭނެއެވެ.
އިންސާނުންގެ ދުލުގެ އާފާތްތަކަކީ މުޖުތަމަޢުގައި ވަރަށް ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ. މިކަމުގެ ހިތާމަވެރި މިސާލަކަށް ބަލާއިރު، ޒުވާން މަންމައެއްގެ އަލަތު ދަރިފުޅު ވިހެއުމަށްފަހު ދެ މަސްވީތަނާ ކުއްލިއަކަށް ނިޔާވެގެންދިޔައެވެ. މި ހިތާމަވެރި ހާދިސާއިން އަރައިނުގަނެވި ހުރި މަންމައަށް އަޑުއިވުނީ ބައެއް މީހުން އޭނާގެ ދަރިފުޅު ބެލިގޮތާމެދު ފާޑުކިޔާ އަޑެވެ. އެއްވެސް ގޯހެއް ހެދިފައި ނެތްއިރުވެސް، އެ މަންމައަށް ހަމްދަރުދީވުމުގެ ބަދަލުގައި އޭނާގެ އަބުރަށް އުނިކަން ލިބޭފަދަ ގޮތަކަށް ވާހަކަދެއްކުމަކީ އިންސާނުންގެ ދުލުގެ ނުބައިކަމުގެ ހިތާމަވެރި މިސާލެކެވެ.
އިސްލާމްދީނުގައި އެހެން މީހުންނާމެދު ހެޔޮކޮށް ހިތުމަށާއި، އެމީހުންގެ އަބުރު ރައްކާތެރިކުރުމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް އަހަމިއްޔަތުކަން ދީފައިވެއެވެ. ރަސޫލު ﷺ ޙަދީޘް ކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގެ މާނައިގައިވެއެވެ. "މުސްލިމަކު އޭނާގެ އަޚާގެ އަބުރު ރައްކާތެރިކޮށްފިނަމަ، ﷲ ޤިޔާމަތް ދުވަހު އޭނާގެ މޫނު ނަރަކައިން ދުރުކުރައްވާނެއެވެ." (ތިރުމިޛީ) އަދި އެހެން ޙަދީޘެއްގައި ވެއެވެ. "ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން ހަމަ އެކަކުވެސް އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށް ލޯބިކުރާ ކަމެއް ހަމަ އެފަދައިން އޭނާގެ އަޚާއަށް ލޯބި ކުރެވުމަށްދާންދެން (ފުރިހަމަ) އީމާންވީ މީހަކަށް ނުވެވޭނެއެވެ." (ބުޚާރީ އަދި މުސްލިމް).
އެހެންކަމުން، އެހެން މީހުންގެ ކައިވެނީގެ ޙަޔާތާ މެދު ފާޑުކިޔުމުގެ ބަދަލުގައި، އަހަރެމެން ކުރަންވީ ކަމަކީ:
1. އެމީހުންގެ ޙާލަތަށް ވިސްނައި، ހަމްދަރުދީވުން.
2. ހެޔޮބަހުން ނަސޭހަތްތެރިވުން.
3. އެހީތެރިކަން ބޭނުންވާނަމަ އެހީތެރިވުން.
4. އެމީހުންނަށް ހެޔޮ ދުޢާކޮށްދިނުން.
5. އަމިއްލަ ނަފްސު އިޞްލާޙުކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
ކަން މިބީދައިން ހުރުމާއެކު، އަހަރެމެން ކޮންމެ މީހަކުވެސް އަމިއްލަ ނަފްސު އިޞްލާޙުކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުމާއެކު، އެހެން މީހުންނާމެދު ހެޔޮކޮށް ހިތައި، އެމީހުންގެ އަބުރު ރައްކާތެރިކޮށް، ދަތި އުނދަގޫ ވަގުތުތަކުގައި އެހީތެރިވެ، ހަމްދަރުދީވާ މުޖުތަމަޢުއެއް ބިނާކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރަންވާނެއެވެ. އަދި މިފަދައިން ޢަމަލުކުރުމުން، އަހަރެމެންގެ މުޖުތަމަޢުގައި އޯގާތެރިކަމާއި އެކުވެރިކަން އިތުރުވެ، އެކަކު އަނެކަކަށް ލޯބިކުރާ، އެހީތެރިވާ، ހިތްހަމަޖެހޭ ދިރިއުޅުމެއް އުޅެވޭނެ މާޙައުލެއް ޤާއިމުވެގެންދާނެއެވެ.
އަދި މީގެ އިތުރުން، އަހަރެމެން ކޮންމެ މީހަކުވެސް އަމިއްލަ ނަފްސަށް ބަލައި، އެހެން މީހުންގެ ކަންކަމާމެދު ފާޑުކިޔުމުގެ ބަދަލުގައި އަމިއްލަ ނަފްސު އިޞްލާޙުކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރަންވާނެއެވެ. އަދި އެހެން މީހުންނަށް ދަތި އުނދަގޫ ވަގުތުތަކުގައި އެހީތެރިވެ، ހަމްދަރުދީވާންވާނެއެވެ. އިމާމް އަލް-ޣަޒާލީ ވިދާޅުވެފައިވާ ފަދައިން: "އެހެން މީހުންގެ ޢައިބުތައް ހޯދުމުގައި ބިޒީވެ އުޅޭ މީހާއަށް އޭނާގެ އަމިއްލަ ޢައިބުތައް އިޞްލާޙު ކުރުމުގެ ވަގުތެއް ނުލިބޭނެއެވެ."
އެހެންކަމުން، އަހަރެމެން ކޮންމެ މީހަކުވެސް ހަނދާނުގައި ބަހައްޓަންވީ މުހިންމު ކަމަކީ، މާދަމާ ތިމާއަށްވެސް އެފަދަ ދަތި އުނދަގޫ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެދާނެކަމެވެ. އެހެންކަމުން، އެހެން މީހުންނާމެދު ދެކޭ ގޮތާއި، އެމީހުންނަށް ކުރާ މުޢާމަލާތްތަކުގައި ވިސްނުންތެރި ކަމާއެކު ޢަމަލުކުރަންވާނެއެވެ. އަދި އަބަދުވެސް ހެޔޮ ބަހާއި ހެޔޮ ޢަމަލުން އެހެން މީހުންނަށް މުޢާމަލާތްކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރަން ވާނެއެވެ. މި ގޮތުން، އަހަރެމެންގެ މުޖުތަމަޢުގައި އެކަކު އަނެކަކަށް އިޙްތިރާމްކުރާ، އެހީތެރިވާ، ހަމްދަރުދީވާ، އަދި އެކަކު އަނެކަކުގެ އަބުރު ރައްކާތެރިކުރުވާ ބަޔަކަށް ވުމަށް މަސައްކަތްކުރަންވާނެއެވެ. މިފަދަ މުޖުތަމަޢުއެއްގައި ދިރިއުޅުމުގެ އުފާވެރިކަމާއި ހިތްހަމަޖެހުން އިތުރުވެ، އިޖްތިމާޢީ ގުޅުންތައް ބަދަހިވެ، ޞުލްޙަމަސަލަސްކަން ޤާއިމުވެގެންދާނެއެވެ.