އޭރު މިޔުޒިކާއި ލަވަ "ގޯސް". މިހާރު "އޯކޭ"ވީތަ؟

މިއަހަރުގެ މިނިވަން ދުވަހުގެ މުނާސަބަތުގައި ރޭ ބޭއްވެވި ހެވިކަމާއި ކުޅިވަރުގެ ޕްރޮގްރާމްގައި ފެނިގެންދިޔަ އައިޓަމްތަކުގައި، ދައްކުވައި ދީފައިވަނީ ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަން ގެއްލިގެންދިޔަ މަންޒަރާއި، އެ މިނިވަންކަން ހޯދުމަށް ދުޝްމަނުން ބަލިކޮށް ނަޞްރު ހޯދާ މަންޒަރާއި މިނިވަން މާޙައުލެއްގައި އުފަލާ ޖޯޝުގައި ކާމިޔާބީ ފާހަގަކުރާ މަންޒަރުތަކެވެ. ލަވަޔާއި މިޔުޒިގެ ހިމެނޭ ގިނަ އައިޓަމުތަކެއް ފެނިގެންދިޔައެވެ. ތަފާތު "ވަންނިވަންޏަށް" ނަށައި، ތަފާތު ހުނަރުތައް ދައްކައިދެމުން ދިޔައީ ޤައުމީ ޖޯޝް އުފެއްދުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ.

މިނިވަން ދުވަހުގެ މުނާސަބަތުގައި ބޭއްވެވި ހެވިކަމާއި ކުޅިވަރުތައް ބައްލަވާލެއްވުމަށް، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ދެކަނބަލުންނާއި ހޯމް މިނިސްޓަރ ޢިމްރާން ޢަބްދުﷲ ގެ ދެކަނބަލުންނާއި، ދައުލަތުގެ ވަޒީރުންނާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނާއި، ޢިއްޒަތްތެރިންނާއި ގިނަ އަދަދެއްގެ އާންމު ރައްޔިތުންނާއި، ޒުވާނުންްނާއި ކުޑަ ކުދިން ބައިވެރިވިއެވެ.

ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި އެތަކެއް ރައްޔިތުންނެއް  ޖޯޝުން ފުރިގެންވާ އެ މަންޒަރުތައް ވަގުތުން ޓީވީގެ ޒަރީޢާއިން ބަލަމުން ގެންދިޔައެވެ.

ރޭގެ ޙަރަކާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ސަޤާފީ ކުޅިވަރެއްގެގޮތުގައި ޚާއްސަ ކުރެވިފައިވާ ދިގުމަގު ހަރުބީ ހިމެނިގެންދިޔައެެވެ. މި ކުޅިވަރަކީ އިހުޒަމާނުގެ ފަންނުވެރީން ދަސްކޮށްދިން ގޮތަށް، އެއްވެސް ބަދަލެއް ނުގެނެސް މިހާރުވެސް ބައެއް ރަށްރަށުގައި ޢީދުފަދަ މުނާސަބަތުތަކުގައި ކުޅޭ ކުޅިވަރެކެވެ.

ލަނގިރިޖެހުމުގެ ޚާއްސަ ސަޤާފީ ހަރަކާތެއްވެސް މި ކުޅިވަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ވަނީ ދައްކާލާފައެވެ. ލަނގިރީގައި ކުރުދަނޑިއާއި، ދިގުދަނޑިނެށުން، މާބޮނޑިއާއި މާފައްޗާއި، ތާރައިގެ ތަފާތު ނެށުންތައް ހިމެނިގެންދިޔައެވެ. މިއިން ކޮންމެ ނެށުމަކީވެސް ލޭ ކައްކުވާލާފަދަ ފޯރިގަދަ އަދި ޖޯޝުން ފުރިގެންދާ ފަދަ ނެށުންތަކެކެވެ.

ޙުއްބުލްވަޠަނުގެ ޖޯޝާއި ފޯރިން ދޭދޭ ފަރުދުންގެ މެދުގައި އޮންނަ އެއްބައިވަންތަކަން ބަދަހިކޮށް ވަޠަނީ ރޫޙު އާލާކޮށްދޭ ހިތްގައިމު މިއުޒިކާއި ފޯރިގަދަ ލަވައާއި ފަރި ހަރަކާތްތައް ދައްކައިދެމުންދާކަމަށް ހުށަހެޅުންތެރީންވެސް ބުނަމުންދިޔައީ، އެއީ މިނިވަންކަމަށް ދިވެހިން ކުރި ދަތުރު ދައްކުވާދީފައިވާ އައިޓަމްތަކެއް ކަމަށް ސިފަކުރަމުންނެވެ.

ލަވައާއި މިޔުޒިކު ހިމެނިގެން ގެނެސްދީފައިވާ މި ހަރަކާތައް ރަމްޒުކޮށްދީފައިވަނީ ކާބަފައިންގެ ފަރާތުން ވާރުތަވެފައިވާ ޤައުމީ ތަރިކަތަކަށް ދިވެހީންގެ ހިތްތަކުގައިވާ އިޙްތިރާމާއި، ޤައުމާއި ދީނަށްޓަކާ ޚިދުމަތްކުރުމަށް އަދުގެ ޒުވާނުން ތައްޔާރަށް ތިބިކަން ހާމަކުރިއިރު، މިއިން ކޮންމެ ހަރަކާތެއްގައިވެސް ހިމެނިގެންދިޔައީ މިޔުޒިކާއި ލަވައެވެ. ތަފާތު ބަނޑިބަނޑިއަށް ނެށުމާއި ވަނިވަނި ލެއްވުމެވެ.

މި ޕްރޮގްރާމް އިންތިޒާމުކުރެއްވީ ހޯމް މިނިސްޓްރީންނެވެ. މިނިވަން ދުވަސް ފާހަގަކުރުމާއި އެ ދުވަހުގެ ޙަރަކާތްތައް ހިންގުމަަށް މަތި ކޮށްފައިވަނީ ދާޚިލީ ވުޒާރާއަށެވެ. އެހެންކަމުން، އެ ވުޒާރާއިން އެ ޒިންމާ އުފުލާނެއެވެ. އޭރުވެސް މިހާރުވެސް ކޮންމެެ ސިފައެއްގައި ނަމަވެސް މިނިވަން ދުވަސް ފާހަގަކުރަމުން ގެންދެއެވެ. ތަފާތު ކުޅިވަރު ޙަރަކާތްތަކާއި މިޔުޒިކު ހިމެނިގެން ނެށުމާއި، ލަނގިރިޖެހުން ފަދަ ކުޅިވަރުތައް ކުރިއަށް ގެންދެއެވެ.

މިއަދުގެ ހޯމް މިނިސްޓަރަކީ ދީނީ ޢިލްމުވެރިއެކެވެ. ޝެއިޚް އިމްރާނަކީ، ދީނީ ކަންކަން ހިމާޔަތްކުރުމަށް އުފެދިފައިވާ އަދާލަތު ޕާޓީގެ ރައީސެވެ. އެ ޕާޓީގައި ވަރުގަދަ އިލްމުވެރިންގެ މަޖިލީހެއް އޮވެއެވެ. ދީނީ ކަންކަމުގައި މަޖިލީހުން ބަސް ބުނަމުންދެއެވެ. ކުރީ ސަރުކާރުތަކުގެ ދުވަސްވަރު އަދި މާ އަޑުހަރުކޮށް، ދީނީ ރަޢުޔުތައް ނެރުއްވައެވެ. އަދާލަތު ޕާޓީއަކީ މިސަރުކާރުގެ ބައިވެރިއެއް ކަމުން ސަރުކާރުން ހިންގާ ދީނާ އިދިކީލި ކަންކަމަށް ބަސްފުޅު ވިދާޅުވާ ތަނެއް ނުފެނެއެވެ. ބަސްފުޅު ވިދާޅުވާން ފަހަތު ފަޔަށް ބުރަވެއެވެ.

ރައީސް މައުމޫންގެ ވެރިކަމުގައި، މިޔުޒިކާއި ލަވަ ހިމެނޭ ޙަރަކާތްތައް ހިންގާތީ، އެ ޕާޓީން ކޮޅަށް ތެދުވިއެވެ. މައުމޫނަކީ ދީނުން ބޭރުވެފައިވާ ބޭފުޅެކޭވެސް، އެ ޕާޓީގެ ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވަމުން ގެންދެވިއެވެ. ލަވައާއި މިޔުޒިކު ކަނޑައެޅިގެން "ޙަރާމް" ނުކުރެވޭނެ ކަމަށް ރައީސް މައުމޫން ވިދާޅުވެގެން، އަދާލަތު ޕާޓީގެ އެންމެ ނަގާކިޔާ ޢިލްމުވެރިޔާ ފުންމައިގެން ތެދުވި ތަންވެސް ފެނުނެވެ.

ރައީސް ނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައި ހިނގާ ދިޔަ ކަންކަމަށްވެސް ފާޑު ވިދާޅުވެ، ރައީސް ނަޝީދަކީ "ލާދީނީ" މީހެއްކަމުގައި އެ ޕާޓީގެ އިސް ބައެއް ބޭފުޅުން ވިދާޅުވަމުން ގެންދެވިއެވެ. ރައީސް ޔާމީންގެ ވެރިކަމުގައި، އަދީބު އިސްވެހުންނަވައި ބޭއްވި މިޔުޒިކް ޝޯވްތަކާ ދެކޮޅަށް އަޑު އުފުއްލެވިއެވެ.

ނަމަވެސް، މި ސަރުކާރުގެ ކޯލިޝަން ބައިވެރިޔާ، އަދާލަތު ޕާޓީ މިއަދު މިވަނީ ހަނު އޮންނަން މަޖުބޫރުވެފައެވެ. ވާނީވެސް އެހެންތާއެވެ. ދާޚިލީ ވަޒީރަކީ ދީނީ ޢިލްމުވެރިއެއް ނަމަވެސް، ދީން ޙިމާޔަތްކުރާ ޕާޓީގެ ރައީސް ނަމަވެސް، މިއަދު ޒިންމާއިން ރެކެވޭ ކަށް ނެތެވެ. މިނިވަން ދުވަސްވެސް، ޤައުމީ ދުވަސްވެސް، ދެން އޮތް ދުވަހެއްވެސް، ފާހަގަކުރަން ކަންކަން ކުރާން ޙަވާލުވެފައި އޮތީ އެ ވުޒާރާއާއެވެ.

މިއުޒިކެއް ލަވައެއް ނެތި، މިނިވަން ދުވަހުގެ ޖޯޝް އުފައްދާނެ އެހެން ގޮތެެއް އުޅެ އުޅެ ނުހޯދުނެވެ. ލަވައާއި މިޔުޒިކާ ނުލާ ޤައުމީ ޖޯޝް އުފައްދަން ކުރެވޭނެ އެހެންކަމެއް ވުޖޫދެއް ނުމެ ކުރެވުނެވެ. ގިނަ ބަޔަކު ހީކޮށްގެން ތިބީ ދީނީ ޝެއިޚެއްގެ ވަަޒީރުކަމުގައި ނުނަށާނެ ކަމަށެވެ. މިޔުޒިކު ނުކުޅޭނެ ކަމަށެވެ. ލަވަ ނުކިޔާނެ ކަަމަށެވެ. ނަމަަވެސް ކަންތައް މިވި ދިމާ އިދިކޮޅަށެވެ. މިހުރިހާ ކަމެއްވެސް ކުރާންޖެހިއްޖެއެެވެ. ހަށިގަނޑުގެ ވަނާތަކާއި ބައްޓަން ހާމަވާ ގޮތަށް ހެދުން އަޅައި ހަރާކާތް ހިންގުންވެސް މިއަދު "އޯކޭ" ވެއްޖެއެވެ. ފިރިހެނުންނާއި އަންހެނުން މަސްހުނި ވިިޔަސް މިއަދު "އޯކޭ" ވެއްޖެއެވެ. ފުޅަނދުބުރު ބާއްވަން ބޮޑު ޚަރަދެއްކޮށް، އަންހެނުންގެ ދައްކާލުންތައްވެސް މިއަދު "އޯކޭ" ވެއްޖެއެވެ.

ސުވަލަކީ ޤައުމީ ކަންކަމުގައި މިޔުޒިކާއި ލަވަ ބޭނުން ކުރެވޭތޯއެވެ؟ ނޫނީ، މިޔުޒިކާއި ލަވަ ކިޔޭނެ ޙާލަތްތަކެއް އޮވޭތޯއެވެ؟ އުފުލަންޖެހޭ މަސްޢޫލިއްޔަތުގެ ގޮތުން ނުވަަތަ އަދާކުރާ މަޤާމުގެ ގޮތުން ލަވައާއި މިޔުޒިކުގައި، ގެންގުޅެވޭ މިންގަނޑުތަކެއް އޮންނާނީތޯއެވެ؟

ކުރިން "ޙަރާމް" ވި ކަމެއް މިހާރު ހުއްދަކުރެވެނީ ކޮންކޮން އަސާސަކަށް ބަލައިގެންތޯ އެބަ ސުވާލު އުފެދެއެވެ. ދީން "ހަތިޔާރަކަށް" ހަދައި، ވަރަށް ގިނަ ކަންކަން ޙަރާމްކުރެވޭ ޙާލަތެއް އެ އަންނަނީ ކޮންކޮން ސަބަބުތަކަކާ ހެދިތޯ އެބަ ބަލާންޖެހެއެވެ.

ރޭގެ ލަވަތަކާއި ޑާންސްތަކާއި މިއުޒިކީ ޙަރަކާތްތައް ބަައްލަވާލެއްވުމަށް، ހަމަގައިމުވެސް ދާޚިލީ ވަޒީރު "ކަޅިވެސް ޖަހައި ނުލައި" އިންނެވިއެވެ. އެ ޙަރަކާތްތައް އިންތިޒާމުކުރެއްވީވެސް ހަމަ އެ މަނިކުފާނެވެ. އެމަނިކުފާނަކީ ޢިލްމުވެރިއެކެވެ. ދީނީ ޕާޓީގެ ރައީސެވެ. އެ ޕާޓީގެ ޢިލްމުވެރިންވެސް ހަމަ ތިއްބަވައެވެ. ތިއްބެވީ ހަނެވެ. މިއަދު އުފެދޭ ސުވާލަކީ، މިހާރު "މިޔުޒިކާއި، ލަވަ" ހުއްދަވީތޯއެވެ؟ ކުރިން "ޙަރާމް"ކަމަށް ވިދާޅުވި ކަމެއް، މިއަދު މަނާކުރެއްވުމަށް ތެދުވެވަޑައި ނުގެންނެވީ ކީއްވެތޯއެވެ؟

ނޫނެކެވެ. ގޯސްކަމެއް އަބަދުވެސް ގޯސްވާނެއެވެ. ޙަރާމްކަމެއް އަބަދުވެސް ޙަރާމްވާނެއެވެ. އެއީ މީހާ ހުންނަ ޖާގަޔަކުން، އިންނަވާ ގޮނޑިކޮޅަކުން، ހުންނަވާ މަޤާމަކުން، ތިބޭ ޙައިސިއްޔަތަކުން ވާކަމެއް ނޫނެެވެ. ފުންކޮށްވިސްނަވާށެވެ. ކަމެއް ގޯސްކުރާ ކަމަށްވާނަމަ، އެ ގޯސްކުރި އަސާސްގެ މަތީގައި އަބަދުވެސް ތިބެން ވާނެއެވެ. ކަމެއް ހުއްދަވަންޏާ ހުއްދަވާ ގޮތަށް އޭރުވެސް މިހާރުވެސް ހުއްދަވާނެއެވެ. އެއީ ތިމާމެންގެ ޙައިސިއްޔަތާއި މަޤާމާ ގުޅިގެން ބަދަލުވާ ކަންކަމަށް ވެގެން ނުވާނެއެވެ.

މިޔުޒިކުއަކީ ހުއްދަ އެއްޗެއް ކަން ނުވަތަ ޙަރާމް އެއްޗެއް އަޅުގަނޑަކަށް ބުނާކަށް ނޭނގެއެެވެ. އަޅުގަނޑަށް އެނގޭހާވެސް ކަމަކީ އެއީ ޚިޔާލު ތަފާތުވުންތައް ހުރި ބަހުސްް ކުރަމުންދާ މައްސަލައެއް ކަމެވެ. މިޔުޒިކު ޙަރާމޭ ވިދާޅުވީ ހަަމަ އެބޭފުޅުންނެވެ. މިޔުޒިިކު ހުއްދަވާ ފަަދަ މޭރުމަކުން ކަންތައްތައް ބައްޓަން ކުރައްވަނީވެސް ހަމަ އެބޭފުޅުންނެވެ.

ކަމެއް ޙަރާމް ކުރާ ބަޔަކު، ޙަރާމްވިކަން ސާބިތުކޮށްދިނުމަށް، އެންްމެ އާދައިގެ ރައްޔިތު މީހާއަށްވެސް ވިސްނޭ ގޮތަށް ނަމޫނާ ދައްކައި، ޢަމަލުތައް ބައްޓަން ކުރުން މުހިއްމެވެ.