ޤައުމުގެ ދަރަނި އެހާ ބޮޑު؛ އެކަމަކު ވަޢުދުތައްވެސް އެހާމެ ބޮޑު

ޤައުމުގެ ދަރަނި ބޮޑުވެގެން އެކަމުން ސަލާމަތް ނުވެގެން، ޤައުމު "ގިސްލައި ރޮނީއެވެ." އެކަމަކު ވަމުންދަނީ އަނެއްކާވެސް މަތިމައްޗަށް ދަރަނިތައް ފުނިޖެހޭ ފަދަ ވަޢުދުތަކެވެ. "ވާ ވަޢުދު ފުއްދޭނެ ތޯ؟ ޤައުމުގެ ޙާލަތު އޮތީ ކިހިނެތްތޯ؟" އެއް ފަހަރު ނަމަވެސް، ވިސްނާލާނަމަ، ޤައުމަށް ނުބައްދަލު ނުއުފުލޭވަރުގެ ވަޢުދުތަކެއް ނުވާނެއެވެ.

ވެރިކަން ކުރަން ކިތަންމެ ބޭނުންވިޔަސް، މަޤާމާއި ޖާހަކީ ކިތަންމެ ބޮޑު އެއްޗެއް ކަމަށ ޤަބޫލުކުރެވުނަސް ޤައުމަށް ވުރެ، އެއްވެސް މީހެއްގެ ޖާހެއް އަދި މަޤާމެއް ވެސް ބޮޑެއް ނުވާނެއެވެ. އެހެނީ ޤައުމުގައި ތިބީ ރައްޔިތުންނެވެ. ވެރިކަން ކުރާ މީހާ އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. ވެރިޔަކަށް ހުންނަ މީހާއަކީ ރައްޔިތުންގެ ޚާދިމެކެވެ.

މިހާރުވެސް ބައެއް ދާއިރާތަކުގެ މުސާރަ ބޮޑުކޮށް، ފޫގަޅައިގެން ނުހިނގޭ ވަރަށް ޤައުމުގެ މާލީ ޙާލަތު އޮތީ، ވިސްނާލަންޖެހޭ ހާ ދަށުގައެވެ. ބޮކި ޖަހައި އަޑިއަށްދާހާ ވަރުގައެވެ.

ނަމަވެސް، އިވިގެންދާ އެއް ވަޢުދަކީ އަނެއްކާވެސް، ސަރުކާރު މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ 40 އިންސަތައަށް ބޮޑުކޮށްދޭނެ ވާހަކައެވެ. ހަމައެހެންމެ، ފެނިގެން މިދަނީ ގާތްގަނޑަކަށް ތިރީހާއި ފަންސާސް ބިލިޔަން ރުފިޔާ އަރާވަރުގެ ބިން ހިލޭ ދީ، އިޤްތިޞާދުގެ އެއްވެސް ރޭވުންތެރިކަމެއް ނެތް މަންޒަރެވެ. މީގެއިތުރަށްވެސް އެތައް ކަމެކެވެ.

ރައްޔިތުން ބޭނުމީ އުފާވެރި ދިރިއުޅުމެއް އުޅޭށެވެ. ހަމަޖެހިލައިގެން ހާސްކަމެއް ނެތި ތަނަވަސް ދިރިއުޅުމެއް އުޅޭށެވެ. ބިލިޔަނުން ލޯނުނަގައިގެން އެޅި ފުލެޓުގައިވެސް ފައިސާ ނުދައްކާ ހިލޭ އުޅޭށެވެ. ދުއިސައްތަ މީހުން ހަމަނުވާ ރަށުގައިވެސް ބިޔަ ބޮޑު ޒަމާނީ ބަނދަރެއް، އާޓިފިޝަލްބީޗެއް، ސްވިމިންގ ޓްރެކެއް، ދަތުރުދާން ޕިކްނިކް އައިލެންޑެއް، ފެރީ ލޯންޗް ހިލޭ، ރަށުގައިވެސް އެންމެ ބޮޑު ހޮސްޕިޓަލް، ހިލޭ ބޭސްފަރުވާ ރާއްޖެއާއި ރާއްޖޭން ބޭރުން، ތާރުއެޅި މަގުތައް، އޭލެވްލް އަދި މަތީ ކޯސްތައް ހެދޭނެ ކޮލެޖް ނުވަތަ ޔުނިވަރސިޓީ ކެމްޕަސް، 20 މިނިޓުން ދެވޭ ހިސާބުގައި އެއާޕޯޓް، އަގު ހެޔޮ ފުލައިޓު ޓިކެޓު، ބޮޑެތި މުސާރަ ލިބޭ ވަޒީފާތައް، އެންމެ ދަށް ރޭޓްގައި ބޭނުން ވަރަކަށް ޑޮލަރު ގަންނަން ލިބުން، ވިޔަފާރިތަކަށް ތަފާތު ލޯނުތައް ފަދަ ކަންކަމެވެ.

ވޯޓު ލިބޭނީ އެވާހަކަ ދައްކައިގެން އެކަން ކަން ކޮށްދޭން ވަޢުދުވެގެން ކަން ކެންޑިޑޭޓުންނަށް ވެސް އެނގެއެވެ. ގިނަ ކެންޑިޑޭޓުންގެ މަސައްކަތް ހުރީވެސް އެގޮތަށެވެ. ވެރިކަމަށް އައިސް މި ސިޔާސަތުތައް ތަންފީޒުކުރުމަށް ކުރެވޭނެހާވެސް ކަމަކީ، ބިލިޔަނުން ލޯނު ނަގައިގެން ފައިސާ ބަހާ އިސްރާފު ކުރުން ކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވެއެވެ. ޤައުމު ދަރަނި ދަންތުރައަކަށް ވައްޓާލުން ނޫން ކަމެއް ވަމުންދާ ވަޢުދުތަކުން ނުފެނެއެވެ. އިޤްޞާދު ކޮޅަށް ޖަހަން ރާވައިފައިވާ މާ ގިނަ ވާހަކައެއް ގިނަ ކެންޑިޑޭޓުން ނުދައްކައެވެ. އަމުދުން އެކަންކަމަށް ބަލާލައިފައިވެސް މެނިފެސްޓޯތަކުގައި ނެތެެވެ.

ޙަޤީޤަތުގައި ސަރުކާރަކާ ޙަވާލުވެ، އެންމެ ފުރަތަމަ ވެސް ކުރަންޖެހޭނެ އަސްލު މަސައްކަތަކީ، ނަގާފައިވާ މާސިންގާ ލޯނުތަކަށް ފައިސާ އަނބުރާ ދައްކާ ދެއްކުމަށް މަސައްކަތް ފެށުމެވެ. ރުފިޔާގެ އަގު ހިފަހައްޓައި، އިންފްލޭޝަން ދަށްކުރުމަށް ނުވަަތަ ހިފެހެއްޓުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމެވެ. ޤާނޫނުގެ ވެރިކަމެއް ހިންގައި އެންމެންގެ މައްޗަށް ހަމަހަމަ ވެރިކަމެއް ޤާއިމުކުރުމެވެ. ވައްކަމާ ޚިޔާނާތާއި ފަސާދައާއި ކޮރަޕްޝަންގެ ދޮރުތައް ބަންދުކުރުމެވެ. މިކަން ކަމުގެ މައްޗަށް ބަލައިފައި މެނުވީ، ފުނި ފުންޏަށް، މަތި މައްޗަށް ވަޢުދުތައް ވުމަކީ ދެކޮޅު ޖެހޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ.

ސަރުކާރަކުން ކުރަންޖެހޭ އަސްލު މަސައްކަތް ގިނަ ރައްޔިތުންނަށް އެނގެއެވެ. ވަޢުދުތައް ވަނީ، އެކަންކަމުގެ މައްޗަށް ބަލާފައިތޯ ރައްޔިތުން ބަލާނެ ކަމާމެދު ޝައްކެތް ނެތެވެ. މި ފާހަގަކުރި ކަންކަމަށް ބަލައިގެން، ކެންޑިޑޭޓުން ވާހަކަ ދައްކާނަމަ ލިބޭ ވޯޓު ގިނަވާނެ ކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވެއެވެ.

ނަމަވެސް މި ހިނދުން މިހިނދަށް ވިސްނާނަމަ، ކަންކަން އަދި ފެނިގެން މިދަނީ ވަރަށް ބަނަ ކޮށެވެ.

ޖީޑީޕީގެ 50 އިންސައްތައަށް ވުރެ ދަރަނި މައްޗަށް ގޮސްފިނަމަ ޤައުމު ނުރައްކާތެރި ފައްތަރަކަށް ދާނެއެވެ. ތަފާސްހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު ރާއްޖޭގެ ޖީޑީޕީއަކީ މިހާރު 100 ބިލިއަން ރުފިޔާއެވެ. ރާއްޖޭގެ ދަރަނި މިހާރު އަންދާޒާކުރެވެނީ 115 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށް އަރާފައިވާ ކަމަށެވެ. އަދި އަހަރު ނިމޭއިރު މިއަދަދު 120 އަށް އަރާނެކަމަށް ލަފާކުރެވެއެވެ.

ދަރަނި މައްޗަށް ގޮސް ރާއްޖޭގެ ހާލަތު ދަށަަށްދާއިރު، ދުނިޔޭގެ މާލީ ބާޒާރުތައް ތާށިވުމުގެ ސަބަބުން އިޤްތިސާދީގޮތުން ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ ދަރަނި ބޮޑުވެ ރާއްޖޭގެ މާލީ ހާލަތައް ނުރައްކާތެރިކަން ކުރިމަތިވެފައިވާކަމަށް ދުނިޔޭގެ މާލީ އިދާރާ ވޯލްޑް ބޭންކުން ދާދިފަހުންވަނީ ބުނެފައެވެ.

ރާއްޖެއިން ބޭރުން ކުރިމަތިވާ އިޤްތިސާދީ ލޮޅުންތަކާއި ރާއްޖޭގެ މާލީ ނިޒާމުގެ ނާޒުކު ކަމުން އިޤްތިސާދީ ކުރިއެރުންތަކަށް ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ.

އިންވެސްޓްމަންޓްތަކަށް ބޭރުން އަގު ބޮޑުކޮށް ދަރަންޏަށް ފައިސާ ނެގުމުގެ ސަބަބުން އޭގެ ގޮންޖެހުންތައްވެސް ރާއްޖެ އަށް އެބައޮތް ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ލަފާކުރެއެވެ. އަދި މި ހުރިހާކަމެއްގެ އިތުރުން، މި އަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބަށް ކުރާ ޚަރަދުތަކުގެ ސަބަބުން ސަރުކާރުގެ މާލިއްޔަތު އިތުރަށް ބަލިކަށިވާނެކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ލަފާކުރެއެވެ. އެހެންކަމުން، ރާއްޖޭގެ މާލީ ނިޒާމަށް ލުއިކުރުމަށްޓަކައި ސަބްސިޑީދޭ ގޮތަށް ބަދަލުގެނެސް ސަބްސިޑީގެ މިންވަރު ކުޑަކުރަންޖެހޭކަމަށް ބޭންކުން ލަފާދީފައިވެއެވެ.

އަދި ރާއްޖޭގެ މާލީ ހާލަތާއި ދަރަނީގެ މައްސަލަތައްވެސް 2020 ވަނަ އަހަރު ހުރި ހާލަތަށްވުރެ ގޯސްވެފައިވާ ކަމަށް އޭޝިއަން ޑިވެލޮޕްމެންޓު ބޭންކުންވެސް ވަނީ މި މަހުގެ ތެރޭގައި ބުނެފައެވެ. ބޭންކުން ބުނެފައިވާގޮތުން ރާއްޖޭގެ މުއައްސަސާތަކުގެ ގާބިލުކަން ކުޑަވުމުންނާއި އިދާރާތަކުގެ މެދުގައި އެކުގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ގާބިލުކަން ކުޑަވުމުގެ ސަަބަބުން ބެންކުން ރާއްޖޭގައި ކުރުމަށް ކަނޑައަޅާފައިވާ މަސައްކަތްތައް އެކަށީގެންވާ ބާރު މިނެއްގައި ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގައި ގޮންޖެހުންތައް ވަނީ ކުރިމަތިވެފައެވެ.

ސަރުކާރުގެ އާމްދަނީއަށްވުރެ ޚަރަދު ބޮޑުތަނުން އިތުރުވެ، އިޤްތިސާދީ ހާލަތު ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ގޯސްވެފައެވެ. ރާއްޖޭގެ ދަރަނި މިހާރު ވަނީ 100 ބިލިއަން ރުފިޔާ އަށް ވުރެ މައްޗަށް އަރައިފައެވެ.

އެހެންކަމުން، ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދީ އަދި މާލީ ޙާލަތަށް ބެލުމަށްފަހު މެނުވީ، ވަޢުދުތައް ނުވުމަށް ކެންޑިޑޭޓުން ސަމާލުވާންޖެހެއެވެ. ޤައުމުގެ މުސްތަޤްބަލަށްޓަކައި، ވެރިކަމަށް އަންނަ މީހާގެ އެފަދަ ކުޅަދާނަ ކަމެއް ހުންނަންޖެހޭނެ ކަމަށް ޤަބޫލުކުރާންޖެހެއެވެ.